نقد و بررسی پدیده ترادف در قرآن کریم

ترادف در لغت به معنای به دنبال هم آمدن و قرار گرفتن پشت سر یکدیگر و در اصطلاح، اتحاد چند لفظ در یک معنا را گویند. البته میان این الفاظ تطابق کامل معنایی وجود ندارد. به عبارت دیگر الفاظ مترادف کلماتی هستند که در برخی از وجوه معنایی با هم اشتراک اما در برخی دیگر از وجوه تفاوت دارند. لغویان متقدم برای بیان اندیشه ی ترادف از اصطلاحاتی مانند متقارب المعنی ، اختلاف الفاظ اتفاق معانی و ... استفاده می کردند. ترمذی و همدانی از جمله اولین کسانی هستند که برای بیان این اندیشه ، اصطلاح ترادف را به کار گرفتند .با مراجعه به آثار متقدمان در زمینه ی ترادف، می توان دریافت که ترادف در نزد آنان چیزی جز تقارب معانی الفاظ نبوده است.بر همین اساس می توان گفت میان لغویان متقدم در موضوع ترادف، اختلافات جدی وجود نداشته است.موافقان ترادف به تقارب معانی الفاظ توجه داشته و مخالفان ، وجود ترادف تام را انکار کرده اند.بسیاری از صاحب نظران و محققان ، وقوع ترادف تام را در قرآن نپذیرفته اما برخی از معاصرین به وقوع این پدیده در قرآن اعتراف کرده اند.موافقان ترادف در قرآن ، به مخالفت با تفاوتهای مطرح شده میان الفاظ مترادف، پرداخته فروق را خیالی و یا تکلف آمیز می دانند. آنها همچنین ارائه ی الفاظ با معنای واحد از سوی مفسران را دلیلی برای پذیرش ترادف دانسته اند.عدم صحت فروق و یا عدم دست یابی به تفاوتها در برخی موارد ، بر عدم وجود فروق و اثبات ترادف تام دلالت ندارد.مفسرین به منظور تقریب معنا و تبیین و شرح واژه های قرآنی ، چاره ای جز استفاده از الفاظ مترادف ندارند اما این شیوه ی جاری در میان مفسران ، به معنای قبول تطابق تام نیست. در تفاسیر، فروق موجود میان الفاظ مترادف بیان شده و اگر در مواردی تفاوتها ذکر نمی شود یا به دلیل عدم ضرورت است ویا نهایتاً در مواردی می توان گفت که مفسران از دریافت فروق باز مانده اند نه اینکه این فروق وجود ندارد.